I. Soru Teknikleri
Çocukların ve gençlerin davranışlarının anlamını bulmak, ne olup bittiğini kavramak bir çözüm bulmanın çoğu zaman en kolay yoludur. Çocuğun ya da gencin davranışının bir tehdit unsuru değil de yardıma ve ilgiye gereksinimi olduğunu kabullenmek, çözüm bulma olasılığını arttıracaktır. Davranış sorunlarının altında yatan sebepleri bulabilmenin yolu, anne-babanın kendisini onla
rın yerine koyabilmesi ve olaylara onların bakış açısından bakabilmesidir. Bu konuda sezgilerin daha kuvvetli olabilmesi için de onların şimdiye kadarki yaşamlarını düşünmek, farklı yaş gruplarında olabilecek önemli olayları belirlemek ve bazı tetikleyicileri de dâhil etmek ve bunların çocuk ve gençlerin üzerinde ne gibi etkileri olabileceğini düşünmek ve gözlemlemek uygun olacaktır.Davranış sorunlarını anlamaya yarayan sorular:
- Sorun ne?
- Bu aslında kimin sorunu?
- Bu sorun en çok kimi etkiliyor?
- Sorun çocukla mı, başkasıyla mı ilgili?
Yukarıda verilen sorular ile davranışların anlamlarını kavrayabilmek mümkündür. İlk olarak ele alınması gerekenlerin olası ve gizli nedenlerini belirleyip, hangi sorun üzerine odaklanmak gerektiğine ve böylece ne yapılabileceğine karar vermek gerekir. Yukarıda verilen sorular, davranış nedenlerine bazı ipuçları verebilir. Bu sorulardan en fazla verimi alabilmek için bir aile üyesi ya da yakın bir arkadaş ile çalışılabilir. Aynı zamanda bireysel çözümlerde bulunabilir. Özellikle çözüm bulmanın zor olduğu zamanlarda, konuşacak birinin olması sorunlara yeni ve farklı açılardan bakmayı sağlayabilir. Aile bireyleri, kişinin fark edemediklerini görebilir ve yararlı gözlemler yapabilir. Tarafsız kişilerinde, aile bireylerinin birbirleriyle çok yakın ve önyargılı olmalarından dolayı fark edemediklerini görmeleri mümkündür. Diğer yandan, bazı durumlarda çocuğun ya da gencin davranışını anlamanın olanağı ve hatta gereği olmayabileceğini unutmamak gerekir. Bazen terapiler de sorunları eşeleme yerine çözüm bulmaya odaklanıcı çalışmalar yapmaktadır. Düzenli olarak, farklı çözümler denemek çoğu zaman işe yaramaktadır. Temelde, davranışları anlamak için, altında yatan nedenleri ortaya çıkarmak gerekir. Sorun daha çok başkalarından kaynaklanıyorsa, örneğin stresli bir anne-baba, herkesi etkileyenin çocuk olduğunu düşünebilir. Bu sorular yordamıyla aslında “stresli” kişinin anne-baba’nın kendisi olduğu ve bunu çocuklarına olumsuz biçimde, farkında olmadan yansıttığı anlaşılabilir.
Sorunun Özellikleri:
- Eğer problem çocukla ilgiliyse:
- Bu davranış, gelişimin bu aşamasında normal mi?
- Bu tür sorunu yaşayan sadece çocuk mu?
- Bu davranış nerede görünüyor? (ev, okul vs.)
- Problem yaşandığı zaman çocuğun özellikle bir kişiyle birlikte olması ya da olmaması durumu var mı?
- Davranış ne zaman görünüyor? (çocuk anne-babadan ayrıyken mi, yeni ortamlarda mı, günün belirli saatlerinde mi?)
- Bir gece öncesinde yeterince uyumama, aç olma, üzücü bir olayın anımsanması gibi belirli tetikleyiciler var mı?
- Bu davranışları neler daha iyiye, neler daha kötüye götürüyor?
Sorunun Tarihi:
- Bu davranış sorunu ne zaman başladı?
- Bu davranışların baş göstermesinden önceki süreçte neler oluyordu?
- Göz önünde bulundurulması gereken daha geniş çaptaki olaylar ne? ( yakın zamanda önemli olaylar, kayıplar, Aile ya da okulda değişimler vs.)
- Aile bireylerden biri veya birkaçı normalden daha fazla stres altında mı? gerilim yaşanıyor mu? - Çocuk bunu fark etmiş olabilir mi? Olup bitenler hakkında çocuk ile konuşuldu mu? Anne-baba’nın çocuk ile konuşması işe yarar mı, yoksa aile dışından biri ile konuşmalı mı? Eğer bu sorular çözüm yolunda etkili oluyorsa, çocuğun davranışından çok çözümler üstünde çalışılmasında fayda vardır.
Ailede benzer sorunları yaşayan oldu mu? Sorunun altında bir sağlık problemi varmıydı?
Duyarlılık için sorular:
- Olaylardan önce çocuk duyarlımıydı?
- Öğrenme güçlüğü ya da fiziksel bir rahatsızlığı varmıydı?
- Sosyal açıdan başkalarından ayrı kalmış mı?
Stratejileriniz Uygun mu?
- Çocukların kötü davranışlarına dikkat etmeli ama iyi davranışlarını görmezden gelmemek gerekir.
- Çiftlerin hangi yaklaşımları izleyecekleri konusunda birbirleriyle hemfikir olmalıdır. Birbirlerine karşı değil, birlikte uğraş vermeleri gerekir.
- Herhangi bir çözüm yöntemi denemeli, denenenlerde tutarlı davranılmalı, pes edilmemelidir.
- Anne-babaların çocuklarına olan tepkileri, ruh hallerine rağmen hep aynı olup olmadığı dikkate alınmalıdır. Farklı olduğu zamanlarda ne kadar etkili olduğuna bakılmalı ve bunun gerekirse sık yapıldığından emin olunmalıdır. Tutarlılık, kararlılık, övgü ve açık önergeler, saldırgan davranışlardan ve suçlamalardan daha çok yararlıdır. Çocuklara bilinçli tepkiler vermeli ve ebeveynlerin ruh hali nasıl olursa olsun kararlı ve olumlu olmaları gerekmektedir.
- Anne-baba’nın çocuk hakkındaki düşüncelerine ve duygularına dikkat etmeli, hangi düşüncelerin daha iyi bir anne-baba olmasına yardımcı olduğu gözlenmelidir.
- Birkaç olumlu davranış, olumsuz düşüncelerde, kötü bir ebeveyn yaklaşımı hissedildiğinde kullanmayı denemek işe yarayacaktır. Ayrıca nelerin işe yaradığını kaydetmek faydalı olacaktır.
Olumlu sonuçlar ve olası çözümler için sorular:
- Olası davranışın olması beklenildiği ama olmadığı durumlarla karşılaşıldı mı? Eğer karşılaşıldıysa farklı olan neydi?
- Bu farklılığı yaratan kim? Nasıl?
- Bu davranışın hiç görülmediği belirli bir zaman var mı?
- Bundan işe yarar bir sonuç çıkarılabilir mi?
Aile desteği için sorular:
- Ailede destek göremediğini düşünen biri var mı? Varsa bu kişi kim? Hangi açıdan destek göremiyor?
- Herkes dinlenildiğini hissediyor mu? Yoksa herkesin birbirini dinlemek için daha çok zamana mı ihtiyacı var? Eğer varsa, bu eleştiri olmadan güven içinde yapılabilir mi?
- İki aile bireyi kendi aralarında birebir konuşma yapsa işe yarar mı?
- Hangi türde bir yardım işe yarayabilir?
- En iyi şekilde bu desteği kim ve nasıl verebilir?
- Bunun gerçekleşebilmesi için atılacak ilk adım nedir?
Mine Çelik
Psikolojik Danışman
Çocuk ve Genç
Psikolojik Danışma ve Psikiyatri Merkezi
http://www.ergenlik.org/
http://www.cocukpsikiyatrisi.net/
http://www.cocukvegenc.com/
http://www.dikkat-eksikligi-tedavisi.com/
http://www.dikkat-eksikligi.net/
http://www.cocuk-psikolojisi.com/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder